مباحث عمومی شهرسازی

1- اولین طرح شهری: طرح پیشنهادی شهر همدان توسط کارل فریش؛ سال 1310 ه.ش.
2- اولین قانون شهرسازی: قانون تعریض و توسعه معابر و خیابان ها؛ سال 1312
(تخریب دیوارهای شهر و ساخت خیابان های جدی روی خندق های کهن)
3- تشکیل شورای اقتصاد؛ سال 1316
4- تهیه اولین نقشه شهرسازی قرن کنونی و مربوط به شهر تهران توسط مستشاران فرانسوی : سال 1316
5- قانون و آیین نامه پیشامدگی در گذرگاه ها و خیابان ها؛ سال 1318
6- اصلاح قانون توسعه معابر: سال 1320
7- تشکیل بخش شهرسازی و طرح ریزی در سازمان آمریکایی موسوم به اصل چهار ترومن در سال 1324 (اولین بار طرح ریزی شیراز توسط: گیبس؛ اصفهان توسط: کوکس و سنندج توسط آلتون)
8- تشکیل شورای عالی اقتصاد: سال 1323
9- تأسیس سازمان برنامه: سال 1327
10- تصویب قانون نوسازی و عمران شهری: سال 1327
11- قانون شهرداری ها: سال 1334
12- قانون کمک زمینی برای اجرای برنامه های شهرسازی و اقدامات عمرانی: سال 1339

13- از دهه 40 تهیه طرح های شهری در دستور کار کارگزاران قرار گرفت.

14- آغاز طرح های شهری با کیفیتی که هم اکنون در کشور متداول است: از برنامه سوم (1341-46).

15- تأسیس وزارت آبادانی و مسکن و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی: سال 1343

16- تصویب طرح جامع برای بندرلنگه به عنوان اولین شهر: سال 1344

17- تأسیس مرکز آمار ایران: سال 1344

18- شروع واقعی تهیه و اجرای طرح های جامع: برنامه چهارم (1347-51).

19- قانون اصلاح پاره ای از مواد و الحاق چند ماده به قانون شهرداری: سال 1345

20- آغاز اقدامات عمده برای تحقق بخشیدن به اهداف برنامه ریزی شهری در ایران: سال 1345

21- قانون نوسازی و عمران شهری: سال 1347

22- تصمیم تهیه طرح های جامع برای شهرهایی که در سرشماری سال 1345 بالای 25000 جمعیت داشته اند؛ برنامه پنجم

23- تصویب قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری: سال 1351 (شروع اقدام اساسی برای تهیه طرح تفصیلی شهرهایی که طرح جامع آنها تصویب شده بود تغییراتی در تیپ 12)

24- تصویب قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی: سال 1353

25- تغییر در مطالعات طرح های جامع در قرارداد تیپ 12 توسط سازمان برنامه: سال 1363

26- از سال 1369: تفویض اختیار تصویب طرح جامع مناطق جنگ زده و شهرهای زیر 20 هزار نفر به شورای شهرسازی استان، بررسی و تصویب طرحها ی تفصیلی شهر ها به عهده همان استانداری و توسط کمیسیون ماده 5، به منظور افزایش سرعت تصویب طرح ها صورت گرفت.

27- آخرین نگرش در زمینه تحول طرحهای جامع: تهیه طرح جامع شهرستان که از سال 1370 مطرح شده است.

28- تهیه طرح مطالعات جامع حمل و نقل شهرهای بزرگ کشور با تأسیس شورای عالی هماهنگی ترافیک شهر های کشور و استقرار دبیرخانه آن در وزارت کشور.

29- قانون تأسیس شورای عالی جهت تعیین نحوه بررسی و تصویب طرح جامع و تفصیلی: سال1351

30- قانون تغییر نام: سال 1353 (علاوه بر طرح جامع و تفصیلی، طرح هادی و جامع سرزمین تعریف و مرجع تصویب تعیین شده).

31- قانون برنامه پنج ساله سوم: تهیه طرح ساماندهی فضا و سکونت گاه های روستایی پیش بینی شد.

32- اساسنامه بنیاد مسکن مصوبه مجلس: تهیه طرح هادی روستایی مقرر و مرجع تصویب تعیین شده است.

33- در آیین نامه مربوط به استفاده از اراضی و احداث بنا و تاسیسات خارج از محدوده قانونی شهرها: به طرح های ناحیه ای اشاره و تصویب نامه وزیران (سال 1373) مراجع تعریف، تهیه و تصویب تعیین شده است.

34- مصوبه سال 1371 شورای عالی اداری: تهیه « طرح آمایش » توسط سازمان برنامه و تهیه     « طرح کالبدی ملی » توسط وزارت مسکن به ازای طرح جامع مقرر گردیده است.

35- طی دو تصویب نامه هیئت وزیران در سال های 1371 و 1374: به ترتیب تهیه طرح های شهر های جدید و مجموعه های شهری مقرر و مرجع تصویب مشخص شده است.

36- قانون نوسازی و عمران شهری: سال 1347

37- آیین نامه استفاده از اراضی و احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوده و حریم شهر ها: سال 1355

38- قانون نظارت بر گسترش شهر تهران: سال 1352

39- قانون تملک آپارتمان ها: سال 1342

40- تفکیک اراضی از سال 1345 به شهرداری محول گردید.

41- نسبت جمعیت شهری و تعداد شهرهای کشور از 47.3% و 373 شهر به 57% و 64 شهر در سال 1375 افزایش یافته است. پیش بینی برای سال 1400؛ 69.1% و 1932 شهر.

42- طی سالهای اخیر نگرش محدود و موضعی به فضاهای فعالیت و سکونت انسانی منتفی گردیده و ملاحظه همزمان شهر و روستا در ارتباطی ناگسستنی جایگزین شده است و دید آمایشی در کنار دید کالبدی رواج یافته است.

43- نوسازی: تجدید بنا در محله های موجود

44- بهسازی: بیشتر به جنبه های اجتماعی می پردازد. اصلاح وضع محله ها را بهسازی میگویند.
نوسازی و بهسازی شهرها از سال 1310 ه.ش. شروع و تا سال 1320 ادامه داشت. سال 1320 تا 1345 به علت تلاطم های ناشی از جنگ جهانی دوم نوسازی و بهسازی متوقف میشود از سال 1345 با الحاق چند ماده به قانون شهرداری ها، نوسازی و بهسازی مجددا از سر گرفته میشود.

45- تصویب قانون بلدیه: سال 1286

46- برای اولین بار در ایران در سال 1312 طرح تعریض معابر انجام شد که این اولین طرح و قانون شهرسازی محسوب میشود این قانون در سال 1320 تحت عنوان قانون توسعه معابر اصلاح گردید. در سال 1321 آیین نامه ساختمانی شهر تهران و گذر ها به تصویب رسید.

 47- واحد شهرسازی در اداره امور شهرداری های وزارت کشور در سال 1341 تأسیس گردید.  
48- قانون شهرداری ها در سال 1334 به تصویب رسید.

49- تهیه طرح هادی شهری از سال 1334 به صورت طرح های گذربندی در وزارت کشور و توسط کارشناسان آمریکایی و آلمانی آغاز شد.

50- تهیه طرح های هادی از سال 1353 با قانون تغییر نام، جنبه قانونی یافت. طرح هادی یک طرح ده ساله است و مقیاس آن 1:2000 میباشد.

51- تهیه طرح های هادی توسط دفتر فنی استانداری، سازمان همیاری شهرداری ها و همکاری مشاور انجام میگیرد.

52- سازمان همیاری شهرداری ها در سال 1365 تشکیل شد.

53- در سال 1343 وزارت آبادانی و مسکن و شورای عالی شهرسازی تأسیس شد.
54- اولین شهری که توسط شورای عالی شهرسازی طرح جامعش تصویب شد شهر بندر لنگه بود که در سال 1343 تصویب شد.

55- در سال 1351 قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب رسید.
56- قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی در سال 1353 به تصویب رسید.

57- طرح جامع: برنامه هایی برای کنترل و هدایت رشد شهرها و الگوهای صحیح استفاده از اراضی شهرها می باشد. طرح جامع رشد جمعیت و گسترش فیزیکی شهر در آینده را پیش بینی می کند.

58- طرح تفصیلی: بر اساس ضوابط کلی طرح جامع تکلیف هر ملک یا قطعه زمین از نظر کاربری، تراکم، ارتفاع و تفکیک ارضی در شهر، ناحیه و محله روشن میشود. وضعیت دقیق شبکه های عبوری در این طرح مشخص میگردد.

 59- طرح هادی شهری: جهت گسترش آتی شهر؛ نحوه استفاده از زمین های شهری برای عملکردهای مختلف و ارائه راه حل های کوتاه مدت برای شهرهای بدون طرح جامع را شامل میشود.

60- ماده 5 تغییر نام: بررسی و تصویب طرح های تفصیلی در استانداری یا فرمانداری کل توسط کمیسیونی به ریاست استاندار یا فرماندار، رئیس انجمن شهرستان، شهردار و نمایندگان وزارت مسکن و نماینده مهندسین مشاور تهیه کننده طرح انجام میگیرد. در ارتباط با شهر تهران بررسی و تصویب طرح تفصیلی بر عهده کمیسیونی متشکل از نمایندگان وزارت مسکن، وزارت کشور، وزارت نیرو، سرپرست سازمان محیط زیست، شهردار تهران یا نماینده تام الاختیار او و رئیس شورای شهر تهران میباشد. محل دبیرخانه کمیسیون در شهرداری و دبیر آن شهردار تهران است.
61- « طرح ساماندهی شهر تهران » در رابطه با تجدید نظر در طرح جامع تهران در سال 1371 تهیه و به تصویب شورای عالی شهرسازی رسید. این طرح ابتدا به عنوان « طرح موقت حفظ و ساماندهی شهر تهران » توسط وزارت مسکن در سال 1366 تهیه شد. طرح ساماندهی شهر تهران در سال 1370 به تصویب شورای عالی شهرسازی رسیده و در سال 1371 به « طرح جامع ساماندهی شهر تهران » تغییر نام داد. از این سال با همین نام به اجرا درآمد. در این طرح تهران به 5 حوزه و 22 منطقه تقسیم شده است.

62- اجرای طرح تفصیلی از طرف شهرداری به مهندسین مشاور واگذار میشود.

63- طرح های منطقه ای با مقیاس 50000⁄1 و طرح های جامع شهری با مقیاس 10000⁄1 و طرح های تفصیلی با مقیاس 2000⁄1 و طرح های اجرایی با مقیاس 100⁄1
64- شهرداری تهران در سال 1359 مناطق 12 گانه شهر تهران را به 20 منطقه افزایش داد.

65- محتوای نظری طرح جامع:

- ضرورت ها و برنامه های افزایش جمعیت

- اولویت های ملی و اقتصادی و زیست محیطی بهره وری سرزمین و محدودیت های توسعه ناشی از آن ها

- نقش اصلی شهر در حال و آینده

- هماهنگی های عمرانی بخش عمومی و خصوصی

- طرح های جامع در دوره های 10 ساله تهیه میشوند.

66- مراحل تصویب طرح های هادی شهری:

1- کمیته فنی استان: شامل معاون عمرانی استاندار، رئیس دفتر فنی استانداری، مدیر کل مسکن و شهرسازی استان، مدیرکل فرهنگ و هنر استان، مدیر کل راه استان و رئیس حفاظت محیط زیست استان.
2- بررسی و تصویب در انجمن شهر.

3- تأیید و ابلاغ استاندار.

با سپاس

محرم سعیدی